Siapa sangka, gerakan Freemason di Malaysia dah wujud sebelum merdeka lagi

Oleh MOHD FAHMI MUSTAQIM

Pengenalan Freemasonry di Tanah Melayu kebanyakannya berkaitan dengan kedatangan Syarikat Hindia Timur Inggeris di Pulau Pinang pada 17 Julai 1786.

Pulau tersebut menjadi tapak pertama bagi Freemason apabila Royal Prince of Wales Lodge ditubuhkan pada tahun 1875.

Selepas itu, Pondok Masonik lain di negeri-negeri Melayu yang terletak di tengah-tengah juga ditubuhkan secara berterusan.

Siapa sangka, gerakan Freemason di Malaysia dah wujud sebelum merdeka lagi

Pondok Jubli Perak di Taiping dimulakan pada tahun 1887, manakala Lodge Read di Kuala Lumpur disucikan pada tahun 1889.

Aktiviti Masonik meluas ke bahagian utara Semenanjung Tanah Melayu selepas tercapainya Perjanjian Inggeris-Siam pada 1909. Perjanjian ini secara berkesan mengalihkan hak penguasaan, perlindungan, dan kawalan Siam ke atas Kedah, Perlis, Kelantan, dan Terengganu kepada Great Britain.

Penunjukkan George Maxwell sebagai Penasihat pertama Ked

The founding members of Lodge Kedah in 1918.ah dan kedatangan penjawat awam British membuka jalan bagi kedatangan penjelajah Eropah yang berminat untuk menubuhkan ladang getah di dataran subur di bahagian tengah dan selatan negeri itu.

Peneroka Eropah inilah yang akhirnya memperkenalkan amalan Freemasonry ke Kedah. Bandar Sungai Petani, terletak di tengah-tengah, dan bukan ibu negeri Alor Star di utara, dipilih sebagai lokasi untuk penubuhan cawangan mereka.

Selama lebih setengah abad selepas itu, penanam Eropah membentuk tulang belakang pertubuhan ini. Menurut rekod di perpustakaan United Grand Lodge of England, 15 orang Mason membentuk kumpulan awal yang membentuk Lodge Kedah.

Diketuai oleh ketua pelukis Jabatan Kerja Raya negeri, Charles Geoffrey Boutcher, lelaki ini sama ada memegang jawatan tinggi dalam perkhidmatan awam atau ladang getah di negeri itu. Rujukan terawal penubuhan Lodge Kedah adalah dalam komunikasi setengah tahun bahagian Pulau Pinang bertarikh 9 Nov 1917.

Ia mengumumkan bahawa petisyen telah dihantar ke England untuk mendapatkan kebenaran untuk membuka sebuah Lodge di Sungai Petani, Kedah. Pengumuman lain dibuat pada 28 Feb 1918 menyatakan bahawa petisyen telah diterima dan pentahbisan Lodge Kedah boleh berlaku selepas ketibaan Waran.

Lodge Kedah members held meetings at the Hongkong & Shanghai Bank building after the Second World War

Lebih seminggu sebelum tarikh pengudusan pada 2 Ogos 1918, Tuan Besar Daerah Kepulauan Timur, FM Elliot, dan beberapa yang lain menaiki kapal bernama Ipoh dan menuju ke pantai. Dikapten oleh JM Daly, kapal itu singgah di Port Swettenham (Pelabuhan Klang sekarang) untuk mengambil lebih banyak ahli Masonik. Rombongan itu turun di Pulau Pinang dan menaiki tren pukul 2.30 petang ke Sungai Petani, di mana mereka bermalam di Rumah Rehat Kerajaan.

Pada saat pentahbisan Lodge Kedah, Elliot melantik Frank Blackwood Sewell sebagai Master of the Lodge yang pertama. Antara 11 pegawai yang dipilih ialah Hakim Percy Julian Sproule (Peguam Negeri), Alexander William Davidson (Juruukur Negeri), dan James Gorman (Jurutera Negeri).

Tiga minggu kemudian, Lodge mula menerima ahli. Antara yang pertama ialah Percy Kilner Haylett (Polis Negeri dalam percubaan) dan enam pekebun termasuk Jack Albert Symes dari Ladang Paya Kamunting di Jitra.

Menuju ke tahun 1933, Lodge Kedah menjadi mangsa keadaan ekonomi yang merosot selepas Kemelesetan Besar pada awal 1930-an. Kesukaran kewangan menghalang ahli luar daripada menghadiri mesyuarat bulanan Lodge Kedah. Disebabkan penurunan kehadiran, tiada upacara dilakukan selama lebih daripada setahun dan mesyuarat dikurangkan kepada hanya sekali setiap suku tahun.

Mujurlah, kesan buruk Kemelesetan Besar tidak berpanjangan dan mesyuarat bulanan telah dimulakan semula pada 10 Feb 1934. Menjelang 1936, lebihan dana membolehkan Lodge Kedah memulakan pengubahsuaian dan membeli perabot baru.

Menjelang 1938, berita tentang perang yang hampir tiba di Eropah sampai ke Tanah Melayu. Lodge Kedah menyumbang kepada usaha perang dengan menghiburkan 26 anggota Masonik dari HMS Medway dan kapal selam atendannya.

Pada Oktober 1941, seorang pegawai tentera India, John Onslow Graham, menjadi ahli Lodge Kedah. Graham menyertai Lodge semasa Pertempuran Jitra yang berlaku apabila Jepun menyerang Kedah pada 11 Dis 1941. Graham memimpin barisan pertama dan kedua di Thompson Ridge di Kampar, menentang serangan Jepun dengan berani.

Semasa Perang Dunia Kedua, Lodge Kedah dirompak dan digunakan oleh Jepun sebagai kuarters kuli. Selepas perang, bangunan itu terbiar dan menjadi kandang kambing.

Selepas perang, pada 12 Julai 1946, 14 ahli Lodge mengadakan mesyuarat pertama mereka selepas perang di flat junior milik JJP Davies yang terletak di tingkat satu Hong Kong & Shanghai Bank (kini HSBC). Premis ini terus digunakan sehingga Februari 1947, apabila sejumlah $2,500 dikumpulkan untuk memulihkan bangunan Lodge Kedah.

Pada 9 Mei 1946, Lodge Kedah menyambung semula mesyuarat biasa di premisnya yang telah diubah suai. Ahli jawatankuasa menawarkan ganjaran untuk pemulangan harta Lodge yang hilang semasa Pendudukan Jepun. Pada 1948, pemberontakan komunis menyebabkan penanam getah datang ke Lodge dengan perlindungan polis.

Pada tahun 1964, Lodge Kedah menyaksikan pendaftaran enam pegawai udara RAAF sebagai ahli setelah pembinaan pangkalan Tentera Udara Diraja Australia di Butterworth. Namun, keanggotaan Eropah mula merosot pada akhir 1970-an. Lodge Kedah kemudiannya membuka pintu kepada ahli bukan Eropah.

Walaupun banyak perubahan dan cabaran, Lodge Kedah terus hidup sebagai salah satu peninggalan sejarah Freemasonry di Tanah Melayu.

BACA: Bukan lagi cerita dongeng, harta karun akhirnya berjaya ditemui